Udar mózgu Gdy do mózgu dopływa za mało krwi

Udar powstaje wskutek przerwania lub ograniczenia dopływu krwi do mózgu. Przyczyną udaru może być zablokowanie jednej z tętnic doprowadzających krew do mózgu (udar niedokrwienny) lub nagłym wylewem krwi mózgu z pękniętego naczynia (udar krwotoczny). Około 85% udarów stanowią udary niedokrwienne, a tylko 15% to udary krwotoczne. 

1 na 4 osoby doznaje w ciągu życia udaru mózgu. 60% procent udarów występuje u osób poniżej 70 roku życia. Choć ryzyko udaru mózgu wzrasta wraz z wiekiem, 16% udarów dotyka osób poniżej 50 roku życia. 

W niektórych przypadkach udar jest poprzedzony przez przejściowe niedokrwienie mózgu (TIA). Przejściowe niedokrwienie mózgu (TIA) nazywa się też często „mikroudarem”. Uszkadza ono mózg w taki sam sposób jak udar, powodując np. zaburzenia widzenia, problemy z mową czy objawy paraliżu. Większość objawów TIA ustępuje jednak w ciągu godziny, natomiast uszkodzenia neurologiczne spowodowane udarem utrzymują się przez ponad 24 godziny. Pomimo to w żadnym wypadku nie wolno lekceważyć przejściowego niedokrwienia mózgu. Wskazuje ono na problemy z dopływem krwi do mózgu i może być sygnałem alarmowym przed zbliżającym się udarem. W razie wystąpienia wymienionych objawów należy więc koniecznie poddać się dokładnym badaniom lekarskim. W około 30–40% przypadków standardowe metody diagnostyczne nie wystarczają do jednoznacznego wykrycia przyczyny udaru mózgu. Mamy wtedy do czynienia z tzw. udarem kryptogennym.

O wystąpieniu udaru mogą świadczyć różne objawy. Rodzaj objawów zależy od tego, jaka część mózgu i w jakim stopniu została uszkodzona. Na ogół dotknięta jest nimi tylko jedna strona ciała. Jedynie w rzadkich przypadkach objawy występują po obu stronach. Typowe objawy to między innymi: 

• porażenie nerwu twarzowego: nierówny uśmiech, opadanie jednej strony twarzy, 
• nagłe osłabienie lub porażenie rąk i nóg, 
• niewyraźne lub podwójne widzenie, ślepota, 
• uczucie drętwienia lub kłucia na twarzy, nogach lub rękach, 
• utrata równowagi, zawroty głowy, 
• problemy z mową: niewyraźna artykulacja, powtarzanie słów lub sylab, afazja amnestyczna, bezsensowne lub zniekształcone wypowiedzi, całkowita utrata zdolności mówienia, 
• problemy z rozumieniem wypowiedzi, poczucie zagubienia, ogólna dezorientacja. 

W rozpoznawaniu udaru może pomóc tzw. test FAST, którego nazwa pochodzi od słów: „face” (ang. „twarz” – czy twarz chorego wygląda niesymetrycznie), „arm” (ang. „ramię” – czy jedno ramię chorego opada), „speech” (ang. „mowa” – czy występują problemy z mową), „time” (ang. „czas” – w razie podejrzenia udaru należy jak najszybciej wezwać pogotowie). 

Niektórych objawów udaru doznają tylko kobiety, co sprawia, że u kobiet udar jest często rozpoznawany później niż u mężczyzn. Do takich objawów należą: 

• czkawka, 
• nudności lub wymioty, 
• ból klatki piersiowej, 
• zmęczenie, 
• duszności, 
• przyspieszone bicie serca, 
• napad padaczkowy. 

Aby stwierdzić, czy pacjent doświadczył udaru, lekarz musi przeprowadzić wywiad medyczny. Kolejnym krokiem jest badanie neurologiczne, które pozwala wstępnie ustalić, które obszary mózgu zostały dotknięte udarem i jak rozległe są uszkodzenia. 

Lekarz powinien też sprawdzić, czy udar miał charakter krwotoczny (wylew krwi) czy niedokrwienny (zablokowana tętnica). W tym celu może przeprowadzić tomografię komputerową lub tomografię rezonansu magnetycznego. Ustalenie rodzaju udaru ma kluczowe znaczenie, ponieważ na tej podstawie dobiera się terapię. 

W przypadku udaru niedokrwiennego można przeprowadzić badanie tętnic mózgowych z użyciem środka kontrastowego (angiografię), aby zlokalizować zablokowane tętnice.  

Należy też sprawdzić, czy przyczyną udaru nie było migotanie przedsionków. Więcej informacji na temat diagnozowania tej choroby można znaleźć tutaj. (link do podstrony o migotaniu przedsionków) 

Jeśli lekarzowi nie uda się znaleźć przyczyny udaru, może zaproponować pacjentowi wszczepienie małego monitora rytmu serca (ICM), który pozwoliłby ustalić, czy udar nie był spowodowany przez nierozpoznane do tej pory migotanie przedsionków. 

Dodatkowo można wykonać ultrasonografię (USG) tętnicy szyjnej, aby wykryć ewentualne zmiany miażdżycowe w tętnicach doprowadzających krew do mózgu, jako że miażdżyca również może być przyczyną udaru.

W zależności od rodzaju udaru stosuje się różne metody leczenia. 

Udar niedokrwienny: 

• dożylne podanie leków o działaniu przeciwzakrzepowym,  
• usunięcie przyczyny udaru poprzez ratunkowy zabieg wewnątrznaczyniowy, 
• podanie leków bezpośrednio do mózgu przez cienką rurkę nazywaną cewnikiem, 
• trombektomia, czyli usunięcie zakrzepu za pomocą tzw. stent-retrievera, wprowadzanego przez cienką rurkę nazywaną cewnikiem, 
• usunięcie blaszki miażdżycowej blokującej tętnicę szyjną poprzez wykonanie zabiegu endarterektomii, 
• w odzyskaniu i utrzymaniu drożności tętnicy może pomóc angioplastyka i założenie stentu. 

Udar krwotoczny: 

• można podać leki zapobiegające rozrzedzaniu krwi i obniżające ciśnienie krwi,
• w przypadku rozległego krwotoku lekarz może uznać za konieczne przeprowadzenie operacji w celu usunięcia krwi i obniżenia ciśnienia wewnątrz czaszki,
• możliwe jest też operacyjne założenie klipsa na szyjkę tętniaka, aby odciąć od niego dopływ krwi,
• inna metoda wymaga wprowadzenia cewnika przez tętnicę w pachwinie. Gdy cewnik dotrze do odpowiedniego miejsca, możliwe jest wypełnienie tętniaka specjalnymi sprężynkami,
• jeśli wada naczyniowa w mózgu jest niewielka i znajduje się w łatwo dostępnej okolicy, lekarze mogą usunąć ją chirurgicznie,
• lekarze starają się usuwać wady naczyń krwionośnych w jak najmniej inwazyjny sposób (np. za pomocą skupionych wiązek promieniowania).